Zuidhorn is een charmant dorp gelegen in het prachtige cultuurlandschap van Westerkwartier. Met ongeveer 8.000 inwoners biedt Zuidhorn een gezellige en levendige sfeer. Het dorp heeft zelfs een eigen treinstation aan de spoorlijn tussen Groningen en Leeuwarden, waardoor je gemakkelijk kunt reizen naar nabijgelegen steden.
GESCHIEDENIS VAN ZUIDHORN
Samen met het noordelijker gelegen Noordhorn heeft Zuidhorn zijn oorsprong in een gebied waar vroeger de zee soms over land kwam en vruchtbaar slib achterliet. De kern van beide dorpen bevindt zich op een zand-keileemrug die dateert uit de voorlaatste ijstijd, ongeveer 200.000 jaar geleden. Deze rug, genaamd De Gast (ook wel bekend als -geest en sinds de jaren 1990 beschermd dorpsgezicht), strekt zich uit over ongeveer 5 kilometer bij 1 kilometer en bood bescherming tegen overstromingen. De naamgeving van Zuidhorn komt voort uit het toevoegsel “-horn,” wat “hoek” betekent, verwijzend naar de ligging op de rug. Archeologische opgravingen tonen aan dat de eerste bewoning hier plaatsvond in de steentijd. In 1338 werd het gebied aangeduid als ‘Horum’, en in 1392 werd Zuidhorn voor het eerst genoemd in verschillende oorkonden onder verschillende varianten, waaronder ‘Zuethorm,’ ‘Zuedhorm,’ ‘Suthorum,’ en ‘Suthuru’. Noordhorn was lange tijd de grootste kern, maar tegenwoordig worden beide dorpen gescheiden door het Van Starkenborghkanaal.
Het oude raadhuis, nu een gave bistro
Het centrum van Zuidhorn
DE TRAGISCHE GEBEURTENIS VAN DE ‘FAANSCHE GRUWELEN’ IN 1731
In 1731 vond in Zuidhorn een afschuwelijke gebeurtenis plaats, bekend als de “Faansche Gruwelen.” Hierbij werden 22 mannen openbaar geëxecuteerd wegens beschuldigingen van ‘sodomie/crimen nefandum’ (homoseksuele activiteiten), wat destijds als een goddeloze praktijk werd beschouwd. Deze executie maakte deel uit van een landelijke campagne tegen vermeende ‘ketterijen’, aangewakkerd door het politieke manifest “Helsche Boosheyt of grouwelycke sonde van Sodomie” van predikant Bijler uit Niekerk. Hij meende dat deze zonden volgens de wetten van het Bijbelse Oude Testament, zoals die van Mozes, streng gestraft moesten worden. Grietman Rudolf de Mepsche, die politiek in het nauw gedreven was en verbleef op het Huis Bijma in Faan, zag hierin een kans om politieke tegenstanders te laten oppakken. Met grootschalige martelingen van arrestanten, waaronder gebruik van de pijnbank, beenijzers en voetijzers, werden nieuwe namen verkregen. Talloze mensen uit Noordhorn en Zuidhorn werden beschuldigd en gemarteld. Sommigen wisten te vluchten naar Groningen, maar zelfs daar werden sommigen opgepakt en gemarteld. Op 24 september 1731 werden de veroordeelden gewurgd aan de 22 opgerichte galgen op de Westergast in Zuidhorn. Sommigen ondergingen eerst een afschuwelijke verminking in hun gezicht, waarna ze op brandstapels werden verbrand. Deze brute rechtsgang bood geen enkele ruimte voor inspraak en wordt herinnerd als een van de donkerste dagen in de geschiedenis. Na deze gruwelijke gebeurtenissen werden de regels voor grietmannen aangescherpt, waardoor er nu beroep mogelijk was tegen hun uitspraken. Hoewel de verantwoordelijke grietman, Mepsche, vervolgd werd, werd hij uiteindelijk nooit veroordeeld. Zijn pogingen om bezittingen van welgestelde veroordeelden te bemachtigen, vooral die van zijn tegenstander jonker Clant uit Zuidhorn, maakten hem tot een van de meest gehate personen onder de bevolking en andere bestuurders. Uiteindelijk stierf hij met talloze schulden.
WELGESTELDE BOEREN
De geschiedenis van Zuidhorn is gekenmerkt door de opkomst van borgen, waardoor het dorp aantrekkelijk werd voor welgestelde boeren. In het verleden speelden de Jellemaborg, Klinkemaborg en helaas afgebroken Hanckemaborg een prominente rol in het dorpsbeeld. Het wapen van de familie Hanckema, die het dorp stichtte, was lange tijd ook het symbool van het dorp en de gemeente. Terwijl Zuidhorn evolueert, heeft het ambitieuze uitbreidingsplannen, waaronder de ontwikkeling van de nieuwe wijk Oostergast. Deze plannen hebben echter verdeeldheid gezaaid en protesten teweeggebracht onder de inwoners van Noordhorn. Dit komt voornamelijk door de geplande verlegging van de Friesestraatweg en de vernieuwingen aan de brug over het Van Starkenborghkanaal. De toekomstige ontwikkelingen omvatten onder andere de aanleg van een rotonde in de buurt van het industrieterrein van Noordhorn en een weg die onder het dorp doorloopt naar een nieuw te bouwen hoge brug over het kanaal, die aansluit op de Oostergast. Bovendien staat ook de vervanging van de oude spoorbrug uit de jaren 1930 (Groningen-Leeuwarden) door een nieuwe brug met twee sporen op de planning. Deze stadsuitbreiding zal Zuidhorn verder laten groeien en de aantrekkingskracht als woonplaats versterken.
ARCHITECTONISCHE MEESTERWERKEN IN ZUIDHORN
Een bijzonder deel van Zuidhorn is De Gast, een beschermd dorpsgezicht vanwege de historisch-ruimtelijke kwaliteit en grote architectuurhistorische waarde. Deze lange straat wordt omhuld met unieke adembenemende panden en schilderachtige huizen langs groene straten. In de periode 1850-1940 zijn langs de Friese Straatweg veelal rentenierende boeren gevestigd en zijn er in uiteenlopende bouwstijlen woonhuizen en andere typen gebouwen van verschillende grootte neergezet. Het beschermd gezicht bevat een staalkaart aan villa’s, rentenierswoningen en middenstandswoningen die in specifieke opeenvolgende bouwstijlen zijn opgetrokken. Naast de bebouwing zijn ook het wegprofiel met begeleidende boombeplanting en de tuinen kenmerkend. In De Gast werden tussen 1850 en 1940 verschillende bouwstijlen gebruikt voor de woonhuizen en andere gebouwen. In de tweede helft van de 19e eeuw werden voornamelijk rentenierswoningen met tuinen gebouwd, in een eclectische stijl. Na 1900 werden regionale varianten van de Art Nouveau en chaletstijl populair. In de jaren twintig zag men een regionale Amsterdamse School-stijl opkomen. Tijdens de jaren tien werden vooral huizen met een vrije plattegrond gebouwd, in een regionale variant van de Art Nouveau en Chaletstijl. Na de eeuwwisseling werden ook eenvoudigere woningtypen gebouwd. De jongere villa’s en middenstandswoningen laten een grote variëteit aan bouwstijlen zien.
In het verlengde van die straat ligt aan De Bongerd ‘Villa Veritas’. Volg de weg naar het zuidelijke uiteinde van De Gast en je komt bij het winkelcentrum en verschillende gezellige horecagelegenheden. Bent u op zoek naar een unieke woonervaring waarbij natuur en architectuur samenkomen in perfecte harmonie? Dan is ‘Villa Veritas’ in Zuidhorn de ideale plek voor u. Neem gerust contact met ons via ons contactformulier voor meer informatie of om een bezichtiging te regelen. Wij kijken ernaar uit om u te verwelkomen in ‘Villa Veritas’.